KURU SEVDA – KALKINMA MASALI

Yazar adı: Mahmut Makal
Basımevi: Cem Yayınları, 1979
Türü: Hikayeler
ISBN: –

Sıra No: THKY 007

Mahmut Makal, 1930’da Nigde, Aksaray’in Demirci Köyü’nde yoksul bir çobanin oglu olarak dogar. Ivriz Köy Enstitüsü hayatinin dönüm noktasi olur. Köy Enstitüleri Kurucusu Ismail Hakki Tonguç, bir gün Ivriz’i ziyaret ederken, bir toplu görüsmede ögrencilere sikayetleri olup olmadigini sorar. Ögrencilerden hiçbir ses gelmeyince, sinif ögretmeni çocuklardan birini sikistirir, Tonguç müdahale eder, “Zorlamayin hocanim. O kendi konusacak, kolay degil konusmasi, 700 yildir susuyor” der. Hocanin o gün sikistirdigi çocuk, Mahmut Makal’dir. Tonguç’un dedigi dogru çikar ve Makal, Enstitüdeki ögrenciligi sirasinda siir ve köy notlari yazar.

Ivriz’i bitirdikten sonra köy ögretmenligine baslar. 1948 yilinda, iki yillik bir köy ögretmeniyken, Aksaray ilçesinin, Nurgöz köyünden tuttugu notlari Varlik dergisine gönderir. Büyük yanki getiren yazilari, 1950’de, Bizim Köy adiyla Varlik Yayinevi’nce kitaplastirilir. Tüm basin bu kitaptan söz etmeye baslar, “Türkiye’de köy gerçekten bu kadar kötü bir durumda midir?” Yayinevi kisa sürede dört baski yapar ki o günler için olaganüstü bir durumdur bu.

Makal, kitabinin yayimlandigini 1950 Ocak ayi sonuna dogru, köyde evinin aranmasi ve kitaplarinin alinip götürülmesi ile ögrenir. Kitap üzerine köye gelen Nigde Valisi Ibrahim Tevfik Kutlar’in köylülere “bitli misiniz, çiplak misiniz, aç misiniz” diye bagirmasi gazetelerde mansetlerde yer alir. 30 Mart 1950’de Mahmut Makal tutuklanir.
Hayati boyunca Enstitülüleri takip eden, kollayan Köy Enstitülerinin kurucusu Ismail Hakki Tonguç, bu sirada kendisine yazdigi mektupta Bizim Köy’le ilgili olarak söyle der:

“Köyün iç yüzünü oldugu gibi aksettiren bu yazilar köy davasini ele alacak olanlar için bir ayna vazifesi görecek, onlari yanlis yollara sapmaktan kurtaracaktir. Bu bakimdan çalismalarin, memleket için çok hayirli olacaktir. Gerçegi oldugu gibi görerek buna dayanan isler yapilirsa çetin zannedilen sorunlari çözmek kolaylasir. Yazilarinda birçok insanlar için yüzyillar boyunca meçhul kalmis ve bu nedenden çözülmez bir dügüm sanilan sorunlari açik açik arka arkaya dizisin, köylerin kalkinmasi hesabina is yapmak isteyenlere ne büyük kolayliklar hazirlamaktadir. Bu yazilarda, ayrica bizim henüz pek alisik olmadigimiz bir üslup ve eda sekli vardir ki, köy dilinin ulusal edebiyatimiza mal olmasi için böyle yazilara pek muhtaciz. Onun için bu bakimdan da hizmetin büyüktür.”
Tutuklanmasi Makal’a ve kitabina ilgiyi biraz daha arttirir. Demokrat Parti’liler seçim nutuklarinda kitaptan parçalar okuyup ‘CHP’nin 27 yili bos geçirdigini’ savunmaya baslayinca CHP iktidari onu biraz daha taninmis duruma getirmekle nasil bir yanlis yaptiginin bilincine varir. Basbakan Yardimcisi Nihat Erim hemen bir demeç verir: ‘Köylerimiz gerçekten bu durumdadir… Ben de kitabi okudum ve çok yararlandim’.

Savci ve Mahkeme nasil geri dönüs yapacaktir sorusu gündeme gelir ve bir gerekçe bulunur hemen: Mahmut Makal, ‘yaradilistan kötümserdir!’ Yasalaramiz da böyle birseyi suç saymadigina göre!..’Yaradilistan kötümser’ Makal, 29 Nisan 1950’de suçsuzluguna karar verilerek saliverilir. Demokrat Parti’yse iktidara gelir gelmez Makal’la tüm iletisimi keser.

Alti yil yaptigi köy ögretmenligini, siyasi iktidarlardan gördügü baskilar sonucu birakir ve 1953 yilinda Gazi Egitim Enstitüsü’ne girer. Mezun olduktan sonra egitim müfettisligine baslar.

1952’de Hayal ve Gerçek’i, 1954’de Memleketin Sahipleri’ni, 1957’de Kuru Sevda, 1959’da Köye Gidenler’i ve 1960’ta Kalkinma Masali’ni yayimlar. 1962’de bir süreligine Ingiltere’ye gider ve orada Ötelerin Havasi adli kitabini yazar.

Egitmenlik hayatinda artik siyasi iktidarlar O’nu bir daha hiç rahat birakmayacaklardir. 1966 yilinda Adana’da müfettisken, bakanlik emriyle bosa alinir. O sürede Van köylerine giden Makal, 1967’de Yer Altinda Anadolu kitabini yazar. Bizim Köy-1975 adli eseriyle Türk Dil Kurumu 1977 Gezi Ödülü’nü kazanir.

Yillardir hiçbir devlet dairesinde çalismasina izin verilmeyen Mahmut Makal, sadece Türk edebiyatinda yeni bir dönem açmakla kalmamis, çok iyi bildigi köy gerçegini toplumcu-gerçekçi yazim tarziyla aktararak, köy sosyolojisine de önemli katkilar da bulunmustur.